Sitoplazma ve Organeller Kısa ve Açıklayıcı Anlatım 9. Sınıf



Sitoplazma hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran yumurta akı kıvamında bir sıvıdır. Sitoplazmanın büyük bir kısmını su oluşturur. Bunun yanı sıra enzimler , vitaminler , RNA , aminoasit , glikoz ve atık maddeler bulunur. Sitoplazmada organeller de bulunur , bu organeller ; Ribozom , endoplazmik retukulm , golgi cisimciği , mitokondri , lizozom , plastid , koful , sentrozom , hücre iskeleti ' dir.

1.) Ribozom : Bütün hücrelerde bulunan tek ortak organeldir. Görevi protein sentezlemektir. Zarsız bir organeldir.

2.) Endoplazmik Retikulm : Hücre zarı ile çekirdek arasında uzanan kanallar sistemidir. Görevi madde iletimi (kargo) ve depolamaktır. İkiye ayrılır.

a) Granüllü E.R : Üzerinde ribozom bulunduran endoplazmik retikulmdür. Protein taşırlar.

b) Granülsüz E.R : Üzerinde ribozom bulundurmayan E.R ' dir. Yağ ve karbonhidrat taşır.

3.) Golgi Cisimciği : Tek kat zar ile çevrili kesecikler sistemidir. Görevi salgılama ve paketlemedir. Salgı yapan hücrelerde bol bulunur.

4.) Mitokondri : Çift katlı zara sahiptir. Görevi enerji üretmektir. Mitokondri dıştaki zarı düzdür , içteki zar ise esnek ve kıvrımlıdır. İçteki zara krista adı verilir. Krista arasını dolduran sıvıya matriks adı verilir. Mitokondrinin kendine özgü DNA ' sı , RNA ' sı , Ribozomu ve solunum enzimleri bulunur , gerektiğinde çoğalabilir.

5.) Lizozom : Tek kat zar ile çevrili , içi sindirim enzimi dolu keseciktir. Görevi hücre içi sindirimdir. Lizozom zarı zarar görürse enzimler hücreye dağılır ve hücreyi sindirirler. Bu olaya otoliz denir.

ÖRNEK : Embriyonik dönemde parmak aralarındaki perdenin yok edilmesi , yavru kurbağanın ergin hale geçerken kuyruğunun kopmasını lizozom sağlar.

6.) Plastidler : Bitki hücrelerinde bulunur. Renk maddesi taşır. Üçe ayrılır ; Kloroplast , kromoplast , lökoplast.

a) Kloroplast : Yeşil renkli plastidtir. Klorofil taşırlar. Fotosentezin gerçekleştiği organeldir. Çift katlı zara sahiptir. Kendine özgü DNA ' sı , RNA ' sı , ribozomu ve enzimleri vardır. Bitkide yapraklarda , dallarda , genç gövdede ve olgunlaşmamış meyvelerde bulunur.

b) Kromoplast : Bitkide yeşil dışındaki diğer renkleri taşır. Bitkinin çiçek , yaprak ve meyve gibi kısımlarında bulunur. Sonbaharda kloroplast kromoplasta dönüşerek yeşil yapraklar sararır.

c) Lökoplast : Renksiz plastidlerdir. Görevi bitkilerin kök , toprak altı gövde , tohum gibi organlarında nişasta , protein , yağ gibi besinleri depolar.

7.) Koful : Görevi besin depolamaktır. Tek kat zar ile çevrilidir. Bitki hücresindeki kofullar büyük ve az sayıdadır. Hayvan hücrelerinde ise kofullar küçük ve çok sayıdadır. Tatlı sularda yaşayan bir hücrelilerde fazla suyun dışarı atılmasını sağlayan kontraktik koful bulunur.

8.) Sentrozom : Sadece hayvan hücresinde bulunur. Görevi hücre bölmesi sırasında iğ ipliklerini oluşturmaktır.

9.) Hücre İskeleti : Hücreye şekil verir ve destek sağlar.

ÇEKİRDEK : Büyüme , bölünme ve onarım gibi metabolik olayları denetlemektedir. Genellikle hücrelerde bir tane bulunur. Bir hücrenin çekirdeği çıkartıldığı zaman bölünmesinin durduğu gözlemlenmiştir. Bir hücre çekirdeği çekirdek zarı , çekirdek plazması ve kromatin iplik olmak üzere dört kısımdan oluşur.

Çekirdek Zarı : Üzerinde porlar bulunur.
Çekirdek Plazması : İçerisinde kromatin iplik , çekirdekçik , enzim , mineral ve protein bulunur.
Çekirdekçik : Ribozomal RNA ' nın sentezlendiği yerdir.
Kromatin iplik : DNA ve proteinlerden oluşmuş yapıdır. Bölünme sırasında kromozomları oluşturur. İnsan vücut hücresinde 46 kromozom vardır.

Yorumlar