Destan Dönemi Türk Edebiyatı - Destan İle İlgili Her şey - Destanın Önemi - Türk Edebiyatında Destan - Destan Dönemi ve Özellikleri

Destan Dönemi Türk Edebiyatı

Destan : Tarih öncesi çağlarda yaşanan göç, savaş, doğal afet gibi önemli olayların kahramanlık ve olağanüstülük temelinde anlatıldı manzum eserlere destan denir.

Destanların ne zaman ortaya çıktığı kesin olarak bilinmemektedir. Türk milletinin islamiyet öncesi yaşamına ait asıl bilgi kaynağı destanlardır.

Destan Dönemi : Destanların oluştuğu, sözlü edebiyat ürünlerinin verildiği dönemdir.

Destan Döneminin Önemi : Destanlar , tarihleri eskilere uzanan , milletlerin bilinmeyen dönemlerini mitolojik hikayeler halinde anlattığı için önemlidir. Destanlardaki olağanüstülükler ayıklandığında kalan çekirdek olay milletlerin geçmişe, tarihi, düşünce ve sanat hayatı, inanış ve hayalleri, güzel sanatları, ulus ve devlet anlayışları hakkında bizlere bilgi verdiği için çok önemlidir. Bu nedenle destan dönemi ulusların, edebiyatın, kültürün ve tarih için önemlidir.

Farklı Uluslarda Destan Dönemi : Destanlar tarihin bilinmeyen dönemlerinde oluşur ve ulusların yaşadığı büyük olayları yansıtır. Köklü bir tarihi olan (Türkler, Yunanlılar, İranlılar, Hintliler, Sümerler gibi) her milletin bir destan döneminin olduğu söylenebilir.

Destanların Ortaya Çıkışı : Tarihin bilinmeyen dönemlerinde insanlar Dünya'nın ve evrenin nasıl yaratıldığını, tabiat olaylarının nasıl gerçekleştiğini açıklayamamışlardır. Açıklayamadıkları olaylar karşısında fikir yürütememişlerdir. Bu olayların kendi dışındaki unsurlara bağlamış , bu olaylara olağanüstülük katmışlardır. Böylece destanlar ortaya çıkmıştır.

Mit : Mitler, ilkel insan topluluklarının, evreni, dünyayı ve doğa olaylarını yorumlamak, henüz sırrını çözemedikleri hayatın ve evrenin çeşitli görüntülerini bir anlama bağlama ihtiyacından doğmuş hikayelerdir. Mit, efsaneleşen kişi ve kavramlardır.

Mitoloji : Bir ulusa ait tanrıların, kahramanların, perilerin, devlerin ve buna benzer olağanüstü varlıkların hayatlarını ve maceralarını anlatan "mitlerin doğuşunu ve anlamlarını yorumlayan, inceleyen bilim dalına mitoloji denir."

Türk Destanlarındaki Mitolojik Ögeler Şunlardır : Ağaç , kadın , demir , dağ , rüzgar , yıldız , ok , yay , su , ışık , mağara , at , bozkurt(veya kurt) , ay , ateş , toprak , kırklar , ak sakallı ihtiyar.
Bu unsurlar Türk destanlarında ve Türk kültüründe onlar için kutsal olan olağanüstü özelliğe sahip ögelerdir.

Sözlü Edebiyat - Mitoloji İlişkisi : Mitolojik ögeler destanlarda yer alır, destanlar da sözlü edebiyat ürünü olduğuna göre mitoloji ile sözlü edebiyat arasında yakın bir ilişki vardır.

DESTAN DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ

• Başlangıçta VII. yüz yıla kadar devam eden dönemdir. Türklerin henüz yazıyı kullanmadıkları dönemdir.
• Mitler destan döneminde ortaya çıkmıştır.
• Mitolojik ögeler destan döneminde oluşmuştur.
• Destan döneminde, destanları oluşturan çekirdek olay yaşanmıştır.
• Bu dönemin ürünleri tamamen sözlüdür, yazılı eser yok denecek kadar azdır.
• Bu dönemin ürünleri anonimdir.
• Bu dönemde Türkler göçebe yaşamıştır.
• Bu dönemde Gök Tanrı inancı vardır.
• Bu dönemde Türkler avlanarak yaşamlarını sürdürmüşlerdir.
• Duygu ve düşünceler şiirler ile anlatılmıştır.
• Bu dönemin nazım şekilleri ; sagu, koşuk, sav(atasözü), destanlardır.
• Şiirlerde hece ölçüsü kullanılmıştır.
• Şiirlerde yarım kafiye kullanılmıştır.
• Şiirlerin nasız birimi dörtlüktür.
• Şiirlerin dili açık, sade ve anlaşılırdır. Dilde yabancı sözcük yoktur.
• Şiirde "kahramanlık, savaşlar, tabiat olayları" gibi somut konular işlenmiştir.
• Şiirlerin kendine ait özel başlığı yoktur. Her şiir nazım şeklinin adını alır.(sagu,koşuk,sav,destan)
• Bu dönemin edebi ürünleri dini törenlerden doğmuştur.
• Bu dönemde "sığır" denilen av törenleri ; "şölen" denilen şenlik ve ziyafetler ; "yuğ" denilen ölüm törenleri düzenlenmiştir.
• "kam, baksı, ozan, oyun, şaman" adı verilen şairler "sığır, şçlen, yuğ" törenlerinde, törenin niteliğine göre "sagu, koşuk, sav, destan" şiirler söylemişlerdir.
• Şairler şiirlerini "kopuz" adı verilen saz eşliğinde söylerler.
• Sözlü edebiyat ürünlerinin bazıları Kaşgarlı Mahmut'un "Divan-ı Lügat'it Türk" adlı eserinde yer almıştır.